CNF conglomhtu hna cungah lawmhnak

Nicin Zathang

(Melbourne, Australia)

Melbourne ka phanh cu ka ngak chat lio thil sining Laitlang khua te in Hakha pidawtha hrong Thla Hram pa inn tlun i, khua zeihmanh kal thiam lo, thla lang awng in le inn ka hram te in khua cuan i biaruah awk zong um lo khi a ka theihter tuk. Phakka ti cu phone chonhhmanh thiam a si lo. Phone a rat hmanh ah mirang holh in an chim ahcun mah chonhmi si ko zongah chiah colh ka hau. A thluak a tlau mi bantuk khi ka si.Pathian thawng inmah le ram ah zeihmanh tihmi le tuah ngam lomi a ngei lomi timi khi ka si ti lo. Ka sining hi zeipaoh tuahpiak dih haumi ngakchia bantuk ka si than.Cu ti um har in ka um lio ah, upa cingcing aatheihnak ah ka u Aangun nu (Pi Sui Kawr) nihAustralia nitlak lei Perth khua in a hung ka chonh. Perth le Melbourne hi vanlawng in suimilam pathum zuan a si.Ka lawmh ning hi. Cun Perth ummi thiamthiam Nu Bawi (Sayama Bawi Cin) he onlinechatting ah kan i tong. Nu mekazin kan chuah hnik i capar tial ve a rak ka ti. Zei ca zong a tial balmi ka si lo nain catial duhnak ka lung innka a rak ka hunpiak bantuk a si.

Kan pa nih khuachung ah Tlanglawng, Bus, Tram (Electric in a kalmi Bus lianpi) ti in a ka cit pi. Melbourne hi hmundang he aa lawh lonak cu ticket pakhat in tlanglawng, Bus, Tram citnak ah chun nitlak hman khawh a si. Refugee in a rami nih chunnitlak caah $4 an pekmi ticket cu kanmah cu $7.60 kan liam. Khua chung ka vak ahcun ka lung a leng ngai. Rangon kachung khat, bukip fonh nubu ka thlacam ti hoi hna le Khrihfabu i hoi le hnakha ka thei hna i ka ngai tuk hna.Liamcia kan ngakchiachiat lio kong tiang a ka theihter than dih.

Ka mitthlam ah a hung cuang hmasami cu Kawlram kan rak um lio, Kachin (Bamawkhua)ahAmon(Pu Solomon Thangding) chuah hi a si. Kan umnak hiChin Batalianralkap chung ah a si. Kawl holh kan hman nain Laiholh kan thei. Laimi kan siti le Khrihfa kan siti zong kan thei. Kanu le kapa nihLaitlang lei kong kan hal hna paohah tlang dawhdawh hna, pangpar hna, tiva hna an tam. Laimi cu kan i daw hna. Pakhat le pakhat thilri kan i thenh. Kan ibawmhchanh.Kan tha.Kan itanpi caah Kawl zong zei ah kan rel hna lo. Kan uar hna lo. Kawl si zong kan duh lo ti in an rak kan chimh tawn. Kaa theih ka in khual kan ngei peng. Khualtlung mileng cungah ka nu le ka pa an that ning ka zoh ah Laimi hi mitha kan si, timi hi ka hmette in ka theih.

Asinain cankhatkhat ahcun Laimi le Khrihfami cheukhat lungput ka zohhna tikah lungfahnak le ngaichchiatnak ka ngeih can zong a um ve. Cu ti ka rak umnak cu kan cuza deuh hlan ah ka pa nih a rak kan thih tak caah a si. Ka ngakchiat lio ahhin kanu le kapa sinah ka chim theomi cu khual kan ngei tuk. Khual nan dawt tuk. Nan fa le nakin khualtlung nan dawt deuh hna. Fa le caah zeihmanh nan kan ruah, nan kan tuaktan piak lo tiah ka ti tawn hna. Ka pa nih capo in zaite nu, kani Ni Cin (Mrs. Lianmang Cinzah iapi) na lo. Mah ti kan tuahmi hi nanmah caah a si. Pathian thluachuah nan hmuh lai hih a rak ka ti tawn. Mah bia te nih cun ka hna a rak ka ngamter ngai. Kapa nih a ti rihmi cukan upat tikah Hakha ah inn kan sak lai i kan khua mi siang inn akaimi le cozah rian tuan,nan u le nih an in umpi hna lai. Nan nu le nan pa cu khua ah kan um lai. Ka pu ro, leiekah 10 kan tuan lai i facang kan in ngalh hna lai i Hakha ah sianginn nan kai lai a rak kan ti. Laimi cu kanizohkhenh phung a si a ti.

Kapa cu 1976 kum ah Kawlram ah a kan thihtak. Cu lio ahcun a fa le tang 10 a phanmi kan um rih lo. Kapa a thih hnu cun kawlram ah um duhnak thinlung kan ngei ti lo. Mah le miphun sinah tlunzokzok lawng kan duh. Kan tluntikah kan ruahning in thil a si tilo. Kawl ram kan um lio ah thadam tein kan ei kan ding tawnmi kha Hakha ahcun Rungtlang ah thingphorh a hau cang. Fungvoi lo le dum hna tuah kan hau ve cang.

Kan re a theih tuk ahhin Kawlram i thadam tein um kha kan ngai tuk than. Kapa nih a kan chimh tawn bang si lo in a hopaoh nih mah le paw caah har ngai in tuan cio le icawm cio a si. Ka pa irovui biacu ka tha zang a si lem ti lo. Kan lungchung kan iuammi tuarinnak chimh le phuan ding minung hmanh an um lo ti awk in a si. Zei paoh a thar a si. Mah nak in harsa deuh lawngte an si fawn cang. Kawlram i kan inn a rak kan tlungmi hna ka hmuh hna i lunglawmh ngai in ka chonh hna ah ngakchia ka si caah an ka thei ti lo. Kawl nunphungah upat tihzahnak in chonh khi Laimi cheukhat caah cun ngakchia nih hei chonhbiak khi mining ngal ah ruah a si. Kapa nih ka miphunLaimi cu kan tha, dawtnak kan ngei, Khrihfa tha kan si a ti tawnmi kha ka tonmi hna nunning ah a um lo bantuk in ka thinlungah a um. Kapa le kanu an biakmi Pathian na um maw um lo ti kha ka thinlung in ka rak hal zung zal.

MIT, Inseinkan lut ka ah ka u Mah Hlawn pa (Rev. Dr. Edmund Za Bik) cu rawl ei kan rak sawm. Amah nih cun mi rawl hrawn le sathah ah hin ka pa a thih hnu ah kanu nih kal hlah uh, nuhmei fa cu mi duh lomi eiter le tuanter asi ee, a rak kan ti. Asina in nan inn cu ka ra lai a ka ti. Mah Hlawn pa hi kapa he aa thei mi an si.Akatimi ka ruah tikah laimi cungah kan hmuhning aa khat ngai tiah ka lung chung tein ka ti. Ngaktah si cu mah duh thim a si lo caah pa le nun lio le pa le thih hnu aa thlei dang tuk cang.

Luancia thil kong mahti ka tial hi ka duhnak te a um. Zeidah ti ahcun ram tang mi kan nau le (CNF)sin ahka ta le pathum an kal ve tikah kal tikah ram ka dawtve, miphun ka tanh ve caahka hnatlakpi ko hna. Asinain kanmah chungkhar ahcun Sangte le Amon cu ka siang hna lo. Kapa thih hnu ah anmah pa hnih he ka pa niha kan duhpiakmi tuanti ding in ka saduhthah a si. Aherh ahcun a dang ka ta le vialte tu ramtang ah kal dih hna seh ti ka duhpiak hna. Zeicah tiah Amon le Sangte cu mi dang cungah zawnruahnak le pumpek nun an ngei,chim zong an ngai bik an lung a sau. Tuanduhnak lungthin zong an ngei.Atu ka ruah than tikah Pathian nih a kawhnak hna zong a si lai ti ka zumh.

Cu ticun ka bochanbikmi hna, sianginn kai hna seh ka ti mi hna cu ramtangah anrak kal.Atangmi kanau le cu ramleng chuak an hau tiah ka rak ruah. Zeicah tiah Karen ral le Kachin ral pawngah a rak thangmi ka si caah inn lei a tangmi tuar lai kha ka rak tuak.Ramtang ummi ka ta le caah kawlte cungah lungfahnak he thla ka cam tawn.Zeicah tiah ralkap bawi pakhat a rak si vemi ka pa cungah kawl te nih thleidannak an rak ngeih kha ka philh kho lo.

Rangoon kum 10 leng kan umnak ah Pathian riantuantu tam nawn he kan itheih hna. Voikhat cu Pathian riantuantu pakhat nihSolomon nih nanu le cu phaisa a kua pah hna lo maw tiah a ka ti. Atheihmi ramtang ummi nih an nu le an pa phaisa an kuat khawh hna caah maw mah bia hi a chim hnga ka ti. Ka lung a tha lo ngai.Keimah ka theihmi, ka bochanmi ram caah nunnak pek in riantuantu hna nih cun an nu le pa kuat cu chim lo, an mah hmanh ti lo rawl lo in ram tangah an vak. An nupi le an fa no hna tiang ram tangah rawltam tihal in an vahpi hna. Ka innpa nu sayama nu pakhat hi a ta chuahpi ramtangah a um vemi a si. Ramtang i kan ta le an har ning kan i ruah tawn. Laimi cu Pathian nih a kan dawt tuk i Karen le Kachin tluk hmanh in harnak a kan inter rih lo ka ti tawn. India lei in a rak tlungmi a kan palmi hna nih na ta le he kan i hmu hna. Kedan hna, thilpuan hna kuat hna law phorh piak khawh kan zuam lai a ka timi hna an rak um. Ka lungchung tein ka lawmh tuk tawn hna. Khuapi lawngte ah saupi a um cangmi,ca thiam mi ngan, Pathian riantuan tu hna tel in, nih cun ramtang ummi hna an nunhar ning hi an lung in an temhpi kho rua hna lo ti hi ka lungchung tein ka ruah tawnmi a si.

Amon te(CNF upa hna) Hakha an tlung lai an ti lioah ka lawm tuk nain ka ta nih ka nu le ka u lawng inn chiahru te ah a va fuh hna lai ka ruat ah ka lung a tha lo ngai. Dongtu le lengtu hmanh a ngei lai lo mu ka ti. Australia kal ding in visa ka hngah lio a si caah Hakha ah va tlun ta awk ka tha lo. Ka pu le ka nau le ka fa le tu cu tlung dih uh ka ti hna.

Asinain ka ruah ngam lo pi in Hakha mibupi nih inntang lo,lamkhat in Amon le a hawi le cu an donhna. Hakha ummi hna hi lungput le phundawtnakah Rangoon um Laimi an kan tei tuk tiah ka lungah a hung chuak. Lai khuate hmanh kan tluk hna lo. Khuakip nih an don hna ti ka thei i, Pathian na tha tuk ee, ti lawng ka chim khawhmi a si. Aadupmi Laimi hi roling ding in na dirter cang hna ka ti.

Luancia kum 20 leng chung, mibupi hnahnawhnak a petu hna, fimnak ngeih lo ruangah le cawm nak har ruang ah ramtang a zammi hna, khua le ram harnak a petu hna tiah a phunphun in zaihnawhmi hna, an chungkhat si hmanh zahpi ding le chimngam lo ding in hmuhmi santlai lo Laipasal tete hna cungah mah ti in conglomh le cawisan tong cu … Pathian nih mi thinlung ah rian a tuan caah a si. Hakha khua ummi khuanu khuapa dihlak cungah kani lawm. Hriphi tefa hna cung zongah lunglawmhnak tampi kan ngei. Ahlei khun in Khrihfabu kipah Pathian riantuantu saltha hna, miphun dawtu khuami hna dihlak cung zongah lawmhnak chim cawk lo kan ngei. Hakha lawngah si lo in CNF an palnak kipah conglomhtu hna, khuakip le ramkip ah CNF thape tu hna, bawmhchanhtu hna nan dihlak cung zongah lawmhnak chim cawk lo kan ngei.

Hlan lio Lai ralkap cu an ral a tha, zumh awktlak an rak si, an rak fel, an rak ding tiah an rak thang. An idaw, an lung aa rual ti an rak si. Hawi ralkap dang nih an rak tih, an rak upat hna. Karen ral an rak kham khawh ruangah nihin tiang ro an ling rih. Cu cu nihin tiang Laimi kan hmelchunhnak a si rih. Hi bantuk lungput hikhuazei ram le hmunhma kan phak zongah ngei kho peng usih.Hi bantuk mi dang sin kan cuanhleinak lungput tha hi thlau lo ding in thlacam bu in izuam cio hna usih. Pathian nih ralkap lawng an chuak rak ti tawnmi Lairam in hlan kan pupa hna bang in lungput a ngeimi mino tampi chuahter hram seh.