ထြက္ရပ္ေပါက္ဖို႕

Richard Zatu

&

SEIHNAM Biaruahnak

Pu Richard Zatu cu Rev. Van Lo le Sui Fam hna i an fapa a si. Kum 1964 ah tanghra a rak awng i, Kum 1972 ah Intritute Of Rangoon in B.Com degree a rak laa. University a rak dih in Planning Officer rian a rak ttuan. Cun 1983 December in 1990 December tiang The Guardian Daily Editor kum 7 chung a rak ttuan. Kum 1992 in 2005 June thla tiang Embassy of Rangoon ah Translator a rak ttuan. Kum 60 a tlin cang caah a rian in a rak i din. Tulio a riantlaihmi cu Kachin pawl nih an tuahmi Shalom Foundation ah trainer kumkhat a ttuan. Civic eduacation ah translator leikam ah a herh an ti caah tulio hi translator a ttuan lio a si. R. Zatu cu Laimi kan pa le ah Laica a ttial bik pawl a si. Muko mekazine, ~hingtthang Mekazine tbk ah capar caan hman tein a ttial zungzaltu a si. A fapa Lian Hup ramthumnak ah a kal ding a si caah amah chawnh ah a fanu Nancy Sui Tha Par he Malaysia, Kl ah an rak ra. March 8, 2011 ni ah a tanglei bantuk in Seihnam tawlreltu he tonbiaruahnak kan ngei kho. —Seihnam

SEIHNAM : Malaysia Chin mi kan thutdir ning hi na ruah ning a rak si maw?

R.Zatu: Ka ruahning nakin nan rak i nuam deuh ngai. Ralzaam hmanh nan lo loh. Cun, Khrihfa bu tampi nan serning le nan i zohkhenhning, Cazual, Journal tete nan chuah ning ka hmuh tik ah a tthatuk ka ti.

SEIHNAM : Atu bantuk ralzaam dirhhmun in ramleng kan chuah lengmang rih a si ahcun aralaimi kum 20 chung ahhin Chin ram ah zeibantuk thil dah a cang te hnga?

R. Zatu: Ralzaam dirhmun in ramdang a kalmi kan tam tuk i, kan hmailei ahcun Laitlang ahhin Laimi kan tlawm lai i, Laimi a si lomi tu kha an tam te lai. Hi hnu kum 20 ah hin cun Chin ramkulh ah Chin mi nakin Chin a si lomi miphun dang an tam deuh te sual lai ti hi ka phang ngai. Tahchunhnak ah, Hakha khua ah Hlutdaw zung hna, vuanci pawl umnak inn hna an vun sak lai, cun Matupi lei lam le kaa dangdang lam hna zong cawh a si te lai i rianttuantu an um te lai lo i Kawlram lei in Kawl an rak kai te hna lai, Cutik ah Tlangval pawl nih le nan dihlak nawn in ramleng i nan chuah dih tik ahhin Lainu nih Laipa vat awk an i zat ti lai lo caah an hlei te lai, Cutikah Kawlpa an vat te hna lai. Acheu cu tthatlonak lei an panh deuh te lai.

SEIHNAM : Kawlmi sinah caansaupi khua na sak cang bantukin Kawl cozah nih tlangcungmi sinah a ngeihmi lungput pawl le Aung San chan in tlangcung miphun pawl hi cu rak rem pah lomi kan si ti hna aum i zeitin na ruah?

R. Zatu: An kan rem lo a si lo, anmah tluk ah an kan hmu lo. Anmah covo zat co ve ding kha an kan sianh loh. Tahchunhnak ah, Phy-thaung-suh vuanci pawl ahhin 30 renglo an um i, Chin mi 2, Shan mi 2, Kachin 2 tibantukin tlangcungmi hi pahnih cio hrawng kan pe hna sehlaw tlangcungmi ramkulh 7 kan si i hmun 14 lawng a va si hnga i, a tangmi cu Kawl nih i lak khawh a si. Cun Embassador hi ramdang ah 30 renglo an um ve, hi zong ah tlangcungmi pahnih duahmah kan pe ve hna seh law a tangmi Kawlnih hei ttuan ko hna sehlaw, Cun cozah rianpetu 7 chung hna ahhin tlangcungmi i tel pah ve hna sehlaw tihi ka saduhthah a si. Tutan thimnak zongah Kachin hlutdaw, Chin hlutdaw tbk zong ah Kawl mi an i tel. Kan covo hi an kan pe duh lo. Equality a um lo kan ti lai cu. Anmah tluk ah an kan chia lo.

SEIHNAM:Chin ram chungah hin Biakinn saknak, Vailam tung phunnak tbk kong ah kan za a long lo ngai. Nain anmah Kawl Pura tu cu hmun tamlak ah an sak cang ti thawng kan theih, hihi Chin mipi nih kan doh ve awk a si maw?

R. Zatu: Chin ramkulh chungah pura tam ngai an sak timi hi cu ka thei tuk ve lo nain kan doh awk a si loh. Doh phung zong a si lo. Biakinn saknak kong le vailamtah tung phun ti bantuk tu ahhin cun Laimi cu kan ral a chia tuk. Curuangah Chin miphun ramkhel rianttuantu miralttha kan um a herh bak ko. Kan ralchiatnak zong hi kan theihmi a tlawmtuk ca zongah a rak si.

SEIHAM: Chin ram chung ahhin Buddhist biaknak missionary hna thlah hna seh law, zeitin a si hnga?

R. Zatu: Kan ram chungah mission an rak luh zongah doh bak loh ding an si. Nain kanmah nih kan duhmi biakinn saknak tibantuk kan hmuh khawh ve nakhnga heh tiah kan i zuam ve ding a si tiah ka ruah.

SEIHNAM: Chin mipi hi biaknak lei asi ah, vawlei lei asi ah kan i then tukmi hi zeiruang bik ahdah a si hnga tiah na ruah?

R. Zatu: Hihi cu Chin mi dihlak kan holh aa khah lo ruangah a si bik lai ka ti. Nain biaknak lei kan i tthenmi tu hi cu Pastor rianttuan ve duhnak, founder hna si ve i ramleng lei mi he pehtlainak ngeih hna hi kan duh ve ruangah a si lai tiah ka ruah.

SEIHNAM: Chin miphun nih tlangholh (common language) hi kan ngei kho te lai tiah na ruat maw?

R. Zatu: Hmailei ahcun kan ngei kho te ko lai tiah ka ruah, possible a si ko ka ti. Tlangholh kan ngeih khawh hlan tu hi cu Kawlholh hi kan tlangholh a si ko lai. Tuzong hi a si cang ti khawh a si. Tlangholh kan ngeih khawh a si ahcun kanmah kan hmanmi Hakha holh hi a si te ko lai. Zeicahtiahcun Hakha cu khualipi a si bantuk in Vuanci pawl, cozah rianttuan dangdang an ra lai i an fa le pawl nih Laiholh hi an hman te lai, Matu, Falam nih Laiholh hi an theih ngai cang fawn i tlangholh ahcun Hakha holh hi a si te ko lai.

SEIHNAM: November 7, Kawlram election na hmuh ning? Thatlei a panh lai tiah na zum maw?

R. Zatu: November 7, 2010 Election lam cu free and fair cu a si bak lo. Asinain Democracy lei karhlannak ah khan election hi step pakhat a si. Democracy ruam aam cu kan tlai kan ti lai cu.

SEIHNAM: Hmailei caan ah Kawlram chung ahhin ramchung ral hi a tho te lai tiah na zum maw?

R. Zatu: Ral a tho khomi a si ko. Ralkap cozah zong nih hithil hi a si te lai ti hi a ruah tawnmi a si ko lai. Ramdang he ral kan i tu lai ti hi a ruat lem lai loh. Tlangcungmi hriamtlai he kan i tu te lai ti hi cu an ruah ciami a si ko lai.

SEIHNAM: Ramleng lei in 2010 election hi Chin mipi nih thimfung kan thlak awk asilo tiah a timi an um. Chin party zong an i tel kho i teinak zong an hmu, na hmuh ve ning?

R. Zatu: Chin party pawl an i telmi hi a ttha ko tiah ka ruah. Thimnak hi free and fair timi hi vawleicung ah a um kho tuk loh. Nain a result taktak hi cu cohlan deuh a si tawn ko. US zong nih a duh lem lo nain tu ahcun Kawlram thimnak cu cohlan dawh a si hoi cang. Hihi US cozah a zia a si i ramdang pawl zong an si cio. Nain US nih cun Kawlram cu chawkhel rian leiah phih peng a timh thotho ko. Nuhrin covo, democracy respect ralkap cozah nih an tuah hlan paoh cu chawkhel lei hi cu a phih peng rih ko lai.

SEIHNAM: Cozah thar an thlahlawh hi a tam ngai, hihi an pe kho taktak te hna hnga maw?

R. Zatu: An pek khawh ko hna lai. Cozah rianttuanpawl zong an thlahlawh a karh rih lai an ti. Hlan lio Rangoon hrawng cozah inn le lo pawl tamlak cu cozah nih mipi sin ah an zuarh hna. Cozah nih a ngeihmi sehzung pawl zong mipi sin ah zatuak 90% kan zuar lai ti a si. Hi vial te an zuarmi tangka hi a um, cun gas a chuakmi man hi a um rih. Naypyidaw an sak nak ahhin tamtuk a dih caah a si. Culo cu si sehlaw aa ning deuh hnga nain.

SEIHNAM: Malaysia kan um chungah hin Laica hi biatak in CSO siangngakchia kan chimh hna, Kawlca hi teh kan cawn ve awk a si tiah na ruat maw?

R. Zatu: Kawlram a kir te dingmi nih cun Kawlca cu cawn ah a ttha nain kir aa tim ti lomi nih cun cawn lo zongah a va poi tuk hnga lo. Ca le holh hi cu zeibantuk holh paoh kan thiam khawh ahcun a ttha tukmi a si ko. Malaysia ralzaam ngakchia Laica nan chimhmi hna cungah a ttha tuk hringhran, a lawmh zong kaa lawm tuk.

SEIHNAM: Laica kong ah CACC nih a kalpi ning na hmuh ning? Laica grammar hi kan ngeih awk a si maw?

R. Zatu: Atu lio hi Lairam sianginn kip ah Laica cawnnak a um lo tluk a si. CACC nih laiholh cawnnak le Laica thiamnak tu hi tuah kho hna sehlaw ttha tuk hnga. Biafang komh le grammar kongah hin cun kan buai tuk awk a si loh tiah ka ruah. Mino nih Laica an thiamnak ding tu hi tuaktan deuh hna sehlaw a ttha hnga ka ti. Laica grammar hi cu a herh ah ka ruat lo. A ruang cu Lai grammar kan ti lengmangmi zong hi Mirang grammar tu kha kan hei lehthlai i a si ko. CACC nih cafang fonh a ti ning hi mipi tampi nih an theih lo caah i buaipi tuk dingah ka ruat lem lo.

SEIHNAM: Ca kan leh tik ah hin Laica nih a tlinh lomi a tam ngai tawn, mirang cafang, kawlcafang tibantuk, kan Lai awchuah phun in kan tial tawnmi hi zeitin na ruah?

R. Zatu: CACC nih a ti ningah proper name a simi paoh hi cu amah a sining bak in kan ttial ding a si. Khua, ram, minung min tbk hi cu a si ning in kan ttial ding a si. Cun, motor, committee, ready, telephone. report tbk pawl hi cu kan Lai awchuah tein kan ttial awk a si ko ka ti.

SEIHAM: Nihin ni Malaysia Chin ralzaam hna le ramkip um Chin mipi sin ah na siaherh bia;

R. Zatu: Ralzaam timi, ral hna an zam tak, ti lian hna an zam tak zam lio ahcun mah humhimnak kip ah i thuh a si i, tilet, ral a daih ahcun kan rak kir tthan awk a si. Chin miphun hi ralzaam dirhmun taktak ti cun kan ram chungah ral ngai ngai cu a um loh. Nain Laimi ralzaam kan si ning hi cu sifah ( Economic refugee) kan zam taakmi tuhi hi a rak si deuh. Kan ram zong cu a va chia tuk ve i, kan zaam tak ding hi cu a si ko. Nain kan ram hna a vun tthat deuh tik, nuhrin covo hna kan vun hmuh deuh tik, democracy hna kan hmuh tik ahcun ramthumnak a ummi kan zaate in kan ram ah kir te dingmi lungput hi ngei hram uh tiah kan cah duhmi hna si. Malaysia nan um chung asi ah ramthumnak nan phak tikah a si ah kan fa le hi Laiholh, Laica thiamter hrim i zuam hna usih. Cun, ramchung lei in Laica tthanchonak ding ah chuahmi Mekazine tbk Tape tbk pawl an chuahmi kip ah thazaang pek hi rak daithlang hlah uh. Thazaang nan chuahmi thawng in a chuahtu nih fawi tein an chuah khawh lai caah Laica thiam hi tthanchonak pakhat a si.

Seihnam: Biaruahnak caan na kan pek khawh caah na cung ah kan i lawmtuk :
R. Zatu: Keizong kai lawm tuk ve. Malaysia i a ummi ralzaam ngakchia hna Laica nan chimhmi hna hrim hi kan lawmhpi tuk hna.